काठमाडौँ, ३१ भदौ ।
 संविधानसभाबाट ३ असोजमा नयाँ संविधान जारी हुँदै छ । संविधान जारी भएसँगै नयाँ राष्ट्रपतिसहित प्रधानमन्त्री परिवर्तन प्रक्रिया पनि सुरु हुनेछ । राष्ट्रपतिको उम्मेदवारको चर्चा भए पनि दलहरूबीच औपचारिक छलफल भने भइसकेको छैन ।
नयाँ संविधानमा गरिएको व्यवस्थाअनुसार ३ असोजमा संविधान जारी भएको बढीमा एक महिनाभित्र नयाँ राष्ट्रपति चयन हुनेछन् । असन्तुष्ट मधेसीसहितका दल आन्दोलनमा रहेकै अवस्थामा राष्ट्रपति सहमतीय आधारमा वा बहुमतीय आधारमा चुनिन्छन् भन्ने टुंगो लागेको छैन ।

तर, एमाले र एमाओवादीले भावी राष्ट्रपतिमा कुनै दाबी नगर्ने सार्वजनिक रूपमा बताउँदै आएका छन् । यस अवस्थामा राष्ट्रपति कांग्रेसले पाउने सम्भावना छ । राष्ट्रपतिको चर्चामा कांग्रेसमा हालकै राष्ट्रपति डा। रामवरण यादव, प्रधानमन्त्री एवं कांग्रेस सभापति सुशील कोइराला, कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य कुलबहादुर गुरुङ तथा मानबहादुर विश्वकर्मा छन् ।

कांग्रेसभित्र हालकै राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवलाई नै निरन्तरता दिने विषयमा छलफल हुन थालेको छ । कांग्रेसको संस्थापन र देउवा पक्ष दुवैले मान्ने भएकाले यादवकै सम्भावना रहेको कांग्रेसका एक नेताको दाबी छ । कांग्रेस सभापतिमा संस्थापनबाट कोइराला नै उठ्नुपर्ने माग र राष्ट्रपतिबाट महाधिवेशनमा कोइरालालाई सहयोग हुने अवस्थामा डा. यादव नै दोहोरिने ती नेताको भनाइ छ । मुलुकको संक्रमणकालीन अवस्था र अनुभवी पनि भएकाले डा. यादवलाई दोहोर्‍याउने मत बलियो हुने कांग्रेसका केही नेताहरूको तर्क छ ।

पाँच वर्ष पार्टी सभापति र डेढ वर्षदेखि प्रधानमन्त्री रहेका सुशील कोइराला राष्ट्रपतिका लागि इच्छुक छन् । उमेर र सक्रियताको हिसाबले पनि सुशील राष्ट्रपतिमा जान इच्छुक रहेको उनीनिकट नेताहरू बताउँछन् । तर, कोइराला खानदानकै नेताहरू भने सुशीललाई राष्ट्रपति बनाउन इच्छुक छैनन् । पार्टी महाधिवेशन नभएको अवस्थामा उनी राष्ट्रपति भएमा कांग्रेसमा देउवा पक्ष शक्तिशाली हुने कोइराला खानदानको बुझाइ छ ।

तर, सुशील राष्ट्रपति बने आफू सहजै पार्टी सभापति हुनसक्ने विश्वास वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवाको छ । कांग्रेसले राष्ट्रपति पाउने अवस्थामा देउवाले कोइरालालाई सहयोग गर्नेछन् । ‘सभापतिजीले राष्ट्रपतिमा चाहना गर्नुभयो भने ‘देउवाजी उहाँलाई सहयोग गर्न तयार हुनु्हुन्छ,’ देउवानिकट कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य मीन विश्वकर्माले भने, ‘पार्टीले राष्ट्रपति पाउने अवस्थामा स्वाभाविक रूपमा सहयोग गर्नुहुन्छ ।’

उपसभापति रामचन्द्र पौडेल अबको महाधिवेशनमा संस्थापनबाट सभापति हुन चाहन्छन् । सुशील राष्ट्रपतिमा अघि बढेमा आफू संस्थापनबाट उम्मेदवार हुने र सहज रूपमा जित्ने उनको विश्वास छ । सुशील सभापतिमा अघि नबढ्दा कांग्रेस सभापतिमा देउवा र पौडेल नै मुख्य दाबेदार हुनेछन् ।

कांग्रेसमा राष्ट्रपतिको उम्मेदवारमा केबी गुरुङको पनि चर्चा छ । डा. रामवरण यादव, कोइराला नहुने अवस्थामा संस्थापन र देउवा पक्ष दुवैको रोजाइ गुरुङ हुने कांग्रेसका एक नेताले बताए । पुराना नेता, ज्येष्ठता, आदिवासी–जनजाति भएकाले समावेशीताका लागि पनि उनी राष्ट्रपतिका लागि उपयुक्त हुने ती नेताको भनाइ छ । कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य मानबहादुर विश्वकर्मा पनि चर्चामा रहेका राष्ट्रपतिका अर्का उम्मेदवार हुन् । कांग्रेसमा आदिवासी, जनजाति, दलितजस्ता समुदायबाट राष्ट्रपति बनाउनुपर्ने माग पनि उठेकाले विश्वकर्मा पनि सम्भावित रहेको केही नेताहरूको भनाइ छ ।

प्रधानमन्त्रीमा दाबी गर्दै आएको एमालेले राष्ट्रपतिलाई प्राथमिकतामा राखेको छैन । कांग्रेस सभापति सुशील कोइराला एमालेको समर्थनमा प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित हुनु एक दिनअघि २६ माघ ०७० मा दुई पार्टीबीच सातबुँदे सहमति भएको थियो । त्यतिवेला संविधान जारी भएपछिको सरकारको नेतृत्व एमालेलाई दिने भद्र सहमति भएको र अब कार्यान्वयन हुनुपर्ने एमाले नेताहरूले बताउँदै आएका छन् ।

एमालेका एक पदाधिकारीका अनुसार प्रधानमन्त्रीमा अध्यक्ष केपी ओलीलाई पार्टीबाट सर्वसम्मत उम्मेदवारका रूपमा एमालेले अगाडि सार्ने भएको छ । उनका अनुसार कांग्रेससँगको अनौपचारिक सहमति कार्यान्वयनको अवस्थामा शक्ति सन्तुलन मिलाउन एमालेले राष्ट्रपतिमा दाबी गर्ने सम्भावना छैन ।

एमालेले मंगलबार अध्यक्ष ओलीको विशेष दूतका रूपमा सचिव प्रदीप ज्ञवालीलाई भारत पठाएको छ । एमाले स्रोतका अनुसार भावी प्रधानमन्त्रीका रूपमा ओली र राष्ट्रपतिमा डा। रामवरण यादवलाई नै निरन्तरता दिने गरी भारतको समर्थन लिन नेता ज्ञवालीलाई दिल्ली पठाइएको हो ।

परिस्थिति फरक ढंगले विकसित भएमा र पार्टीले राष्ट्रपति पाउने अवस्थामा एमालेभित्र चार नेताको नाममा अनौपचारिक कुराकानी हुने गरेको छ । एकपटक अध्यक्ष र प्रधानमन्त्री भइसकेकाले र महाधिवेशनमा ओलीसँग भद्र सहमति पनि भएकाले वरिष्ठ नेता झलनाथ खनालको नाम पहिलो विकल्पका रूपमा लिने गरिएको छ ।

वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपाल पनि एमालेबाट राष्ट्रपतिको उम्मेदवार हुन सक्छन् । राष्ट्रपति भए नेपाल दशौँ महाधिवेशनबाट अध्यक्षको ‘रेस’मा नहुने र आफूहरूलाई बाटो खुल्ने भएकाले उपाध्यक्ष विद्या भण्डारी र महासचिव ईश्वर पोखरेलले उनको पक्षमा लबिङ गर्नसक्ने एक नेताले बताए । नेपाल पार्टी प्रमुख र एकपटक प्रधानमन्त्रीसमेत भइसकेका छन् ।

एमालेमा राष्ट्रपतिको सम्भावित उम्मेदवारमा महिला भएकाले विद्या भण्डारीको नाम पनि चर्चामा छ । सभामुख सुवास नेम्वाङ पनि राष्ट्रपतिका बलियो सम्भावित उम्मेदवार हुन् । सात वर्ष संविधानसभा अध्यक्ष र सभामुख, जनजाति र कसैलाई नबिझाउने स्वभावका कारण पनि उनको सम्भावना रहेको एमालेका एक नेताले बताए ।

उता, एकीकृत माओवादीले राष्ट्रपति पद नलिने अनौपचारिक निर्णय गरेको छ । एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले सेरेमोनियल राष्ट्रपति नबन्ने घोषणा गरिसकेका छन् । सत्तासमीकरणमा एमाओवादीको भागमा राष्ट्रपति परेमा भने त्यसमा अमिक शेरचनको नाम चर्चामा छ । पुराना नेता तथा जनजाति भएकाले पनि उनको सम्भावना रहने एक स्थायी समिति सदस्यले बताए । पदाधिकारीहरू राष्ट्रपतिमा अनिच्छुक रहेकाले स्थायी समिति सदस्य र पोलिटब्युरो सदस्यहरूको पालो आउनसक्ने सम्भावनासमेत रहेको नेताहरूको भनाइ रहेको आजको नयाँ पत्रिका दैनिकमा समाचार छ ।